کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی
شیوه های تشخیص اراضی دایر و بایر و موات توسط کارشناس رسمی کشاورزی و منابع طبیعی
ابتدا لازم می دانیم یک تعریف کلی از زمین های دایر، بایر و موات ارائه دهیم. زمین های دایر به زمینی اطلاق می شود که در حال حاضر مورد استفاده است، حال چه کشاورزی و چه صنعتی و مسکونی باشد. زمین های بایر، هیچ استفاده کاربردی از آن ها نمی شود البته در گذشته از آن ها استفاده شده است. زمین های موات، به آن دسته از زمین هایی گفته می وشد که در حال حاضر هیچ استفاده ای از آن ها نمی شود و در گذشته نیز چنین بوده است. کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی با توجه به تعریف های قانونی فوق وظیفه تشخیص این زمین ها را برعهده دارد.
نکته بسیار مهمی که در مورد این زمین ها وجود دارد، مالکیت آنهاست. زمین های دایر و بایر مالک دارند اما زمین های موات فاقد مالکیت هستند. در صورتی که دخل و تصرفی در زمین ای موات صورت گیرد، کارشناس دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی باید با تعیین نوع زمین در خصوص آن اظهار نظر کند.
در نگاه اول شاید تعیین نوع این زمین ها برای کارشناس رسمی کشاورزی و منابع طبیعی چندان مشکل به نظر نرسد. اما پیچیدگی این حوزه در اینجاست که ممکن است برخی از زمین ها به موات تبدیل می شوند و بعدا صاحب آن دراین خصوص اقدام به شکایت می کند.
مثلا ممکن است فردی زمینی را در گذشته احیا کرده باشد اما به دلایلی بعد از مدتی، دیگر از آن استفاده نکرده باشد. این زمین ها معمولا موات اعلام می شود. حال در صورتی که صاحب ملک در ادعایی در خصوص آن کند، پیچیدگی های خاصی نیز در خصوص آن ایجاد خواهد شد.
شیوه های مختلفی برای تشخیص زمین های موات، بایر و دایر وجود دارد. برای بررسی کلی این زمین ها و ارائه آمار و ارقام معمولا از عکس های هوایی استفاده می شود. کارشناس کشاورزی و منابع طبیعی در حوزه تفسیر این تصاویر صاحب صلاحیت است. با توجه به اینکه اولین عکس های هوایی در ایران مربوط به سال 1334 است و معمولا در دوره های مختلف نیز این تصویر برداری انجام شده است، کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی می تواند با رجوع به این تصاویر سیر تغییر و تحولات احتمالی زمین ها را مشخص کند.
علاوه بر تصویر برداری نکات زیاد دیگری نیز برای تشخیص وجود دارند که به بیشتر آنها در مقاله شیوه تعیین اراضی ملی یا طبیعی اشاره کردیم. اما یک عامل دیگر نیز در اینجا کاربرد دارد و آن هم رجوع به معتمدین محلی و یا تحقیقات حضوری در این خصوص است. ممکن است کارشناس از طریق عکس های هوایی و سایر روش ها نتواند نوع اراضی را تشخیص دهد، به همین دلیل رجوع به مردم ساکن در اطراف زمین مورد نظر می تواند اطلاعات میدانی قابل اتکایی به کارشناس بدهد.
اظهار نظر کارشناس رسمی کشاورزی و منابع طبیعی درباره خسارت ناشی از سیلاب بر بخش کشاورزی
سیلاب ها هر ساله خسارت قابل توجهی به به کشاورزان وارد می کند. باران های ناگهانی و سر ریز کردن سد ها مهم ترین عوامل در به وجود آمدن سیلاب هستند. کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی از روش های خاصی برای تعیین میزان خسارت سیلاب ها بر بربخش کشاورزی استفاده می کند. معیارهایی که امروزه به شکل های علمی تبدیل شده اند و در سایر نقاط جهان نیز از آنها استفاده می شود. البته استفاده از فرمول ها و تکنولوژی برای برآورد کلی خسارات است. کارشناس دادگستری کشاورزی در خصوص خسارات جزئی و موردی معمولا از روش های دیگری استفاده می کند.
احتمالا هر ساله خبرهای سیلاب ها را در رادیو و تلوزیون می شنوید و می بینید. کشاورزانی که از خسارت های جبران ناپذیر سیلاب ها سخن می گویند و هر کسی هم رقمی در خصوص خسارات آن بیان می کند. اما به صورت تخصصی خسارات ناشی از سیلاب ها بر دو گونه است. گونه اول خساراتی است که مستقیما بر محصول کشاورزان و باغداران و یا سطح زیر کشت آنها وارد می شود. برای مثال در اثر وقوع سیل در یک منطقه صد هکتار گندم از بین می رود و یا هزاران درخت دچار آسیب می شود. برآورد این خسارات برای کارشناس رسمی کشاورزی چندان مشکل به نظر نمی رسد. تعیین سطح خسارت دیده و مشخص کردن خسارت و همچنین میزان محصول احتمالی، کارشناس را به رقم نزدیک به واقعیتی می رساند. برای مثال فرض کنید 1000 درخت گردو دچار آسیب شده است اگر هر درخت 30 کیلو محصول بدهد در و قیمت هر کیلو گردو 50 هزار تومان باشد. حاصل ضرب اینها نرخ واقعی خسارت را مشخص می کند.
مشکل اصلی در تعیین خسارت ناشی از سیلاب ها در بخش کشاورزی و باغداری، خسارت جانبی سیلاب است. خسارت جانبی سیلاب بسته به محل وقوع سیلاب متفاوت است. یکی از مهم ترین خسارت های جانبی فرسایش خاک است. فرسایش خاک را نمی توان به صورت کمی و در غالب هزینه بیان کرد. می توان گفت برای مثال سی درصد خاک دچار فرسایش شده است اما نمی توان دقیقا گفت چه مقدار خسارت مالی دارد.
خسارت جانبی به فرسایش خاک محدود نمی شود. از بین رفتن سد های دست ساز کشاورزان، آسیب رسیدن به چاه های آب و یا تاسیسات کشاورزی نیز جز خسارات جانبی هستند که البته در مقایسه با فرسایش خاک تعین میزان خسارت مالی در خصوص آنها راحت تر است.
امروزه برای برآورد کلی خسارت سیلاب ها از نرم افزار های HEC-FIA که ساخت کشور آمریکا است و یا نرم افزار ANUFOOD استفاده می کنند. اما همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، استفاده از این تکنولوژی ها در موراد جزئی چندان امکان پذیر نیست و همچنین یک برآورد کلی در خصوص همه ابعاد خسارت سیلاب است نه فقط بخش کشاورزی.
بنابراین خسارت ناشی از سیلاب بر بخش کشاورزی از چند زاویه قابل ارزیابی است. کارشناس کشاورزی خسارت وارده بر زمین های زراعی، باغی محصولات، خاک، تاسیسات و ... را مورد ارزیابی قرار می دهد. برای مثال اگر سیلاب باعث ایجاد شدن حفره و شکاف هایی بر زمین شده باشد باید به گونه ای در ارزیابی کارشناس مورد توجه قرار بگیرد.
دیدگاه کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی در مورد قیمت گذاری و تعیین اجاره بها اراضی مزروعی
اجاره بها زمین زراعی، به وجهی گفته می شود که مستاجر برای یک سال زراعی بابت یک زمین با وسعت مشخص به موجر پرداخت می کند. معمولا از گذشته اجاره بهای اراضی کشاورزی به صورت عرف و توافق بین طرفین مشخص می شود. قیمتگذاری نیز به مبلغی گفته می شود که خریدار بابت یک زمین می پردازد، که معمولا قیمتگذاری بر واحد هکتار انجام می شود. در این مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت که قیمتگذاری و تعیین اجاره بها به صورت تخصصی توسط کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی چگونه انجام می شود.
تعیین اجاره بها و یا قیمت یک زمین زراعی همواره به صورت اختیاری نیست که اشخاص خود پیرامون آن به توافق برسند. برای مثال فرض کنید که فردی محکوم به پرداخت مبلغی از سوی دادگاه شده است و از پرداخت آن امتناع می کند و یا توانایی پرداخت آن را ندارد. محکوم یه زمین زراعی با مشخصات خاصی دارد و دادگاه می خواهد برای احقاق حقوق شاکی زمین را برای فروش بگذارد، در اینجا تعیین قیمت زمین بر عهده کارشناس دادگستری کشاورزی است.
کارشناس رسمی کشاورزی با توجه به معیار هایی ارزش زمین را می سنجد و در خصوص قیمت و یا اجاره بهای آن اظهار نظر می کند. مهم ترین معیار هایی که در نظر می گیرد به شرح زیر است.
در خصوص اجاره بها قاعده کلی چنین است، درآمد حاصل از یک کشت را در نظر می گیرند، هزینه های کشت، داشت و برداشت را از آن کسر می کنند تا درآمد خالص آن مشخص مشخص شود، سپس بخشی از این خالص درآمد را به حق آب و زمین اختصاص می دهند تا میزان اجاره بهای آن تعیین شود. اما کارشناس کشاورزی چگونه میزان درآمد حاصل از یک زمین ررا تعیین می کند؟
مهم ترین عاملی که در کارشناس در نظر می گیرد، آمارهای سازمان جهاد کشاورزی در خصوص بهروری زمین های یک منطقه است. معمولا این آمارها یک قیمت قابل اتکا به آنها می دهد. اما با توجه به اینکه ممکن است زمین های کشاورزی در یک منطقه نیز دارای تنوعات بهره دهی می باشند تعیین قیمت نیز باید به صورت دقیق تر صورت گیرد. معیار هایی که برای ارزیابی دقیق تر کارشناس وجود دارد، می تواند، میزان حاصلخیزی خاک، حق آبه زمین کشاورزی، استفاده یا عدم استفاده از تکنولوژی های نوین آبیاری، عمق چاه آب، میزاب آب چاه، شیوه استخراج آب ( نوع سوخت وسیله آب کشی) کیفیت آب و خاک، دوری یا نزدیکی به مسیر های ارتباطی و عوامل دیگری چون سال زراعی، میزان آفات و میزان بارندگی در آن سال باشد.
در خصوص تعیین قیمت یک زمین نیز بسیاری از شاخص های بالا کارآمد هستند. علاوه بر موارد بالا شکل زمین از عموال تعیین کننده در تعیین ارزش و قیمتگذاری اراضی کشاورزی به حساب می آید.
نحوه تشخیص زمین های طبیعی و ملی و ارزش آن توسط کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی
اراضی طبیعی یا ملی به آن دسته از زمین های گفته می شود که انسان بر روی آن کاری انجام نداده باشد. یا به عبارت بهتر هر زمینی که انسان دخل و تصرفی در آن نکرده باشد. تجاوز به زمین های ملی پدیده شایعی است که به اصطلاح آن را زمین خواری می گویند. پرونده های زیادی هم در این خصوص تشکیل شده ات که بر سر طبیعی بودن و یا کاربری داشتن زمین های مختلف اختلاف وجود دارد. نحوه تشخیص نوع اراضی در صلاحیت کارشناس رسمی دادگستری کشاورزی و منابع طبیعی است. در این مقاله با طرح مثال هایی از پرونده های قضائی تشکیل شده در این زمینه تلاش می کنیم تا معیارهایی که کارشناس دادگستری منابع طبیعی در تشخیص این زمین ها برای حل اختلاف به کار می برد را به شکلی کاربردی توضیح دهیم.
یک نکته بسیار مهم در تعریف زمین های ملی در تمایز با سایر زمین ها وجود دارد که با ذکر یک مثال آن را توضیح می دهیم. فرض کنید زمینی در دسترسی فردی قرار داشته است و ایشان با تلاش هایی این زمین را قابل کشت کرده و یا برای امری دیگری آن را احیا کرده است. بر طبق تعریف ما از اراضی ملی و طبیعی ممکن است اینگونه برداشت شود که چون این زمین احیا شده است، پس از حوزه زمین های ملی خارج است. اما در قانون به صراحت آمده است که تغییر کاربری زمین های ملی در صورتی که قبل از تصویب قانون ملی شدن جنگلها در سال 1344 بوده باشد، جز اراضی احیا شده به حساب می آید.
بنابراین اختلاف هایی که عمدتا در این حوزه رخ می دهد با تعیین سال احیای زمین مورد اختلاف قابل حل است. اما این سوال پیش می آید که کارشناس رسمی منابع طبیعی با چه معیاری سال احیا را تعیین می کند.
معیار های زیادی برای بررسی وجود دارند اما ما پنچ معیار مهم در تشخیص اراضی ملی را شرح خواهیم داد. 1- ساده ترین و آشکار ترین راه، رجوع به اسناد زمین های ملی است. به عبارت بهتر آیا زمین مورد اختلاف در عکسها و اسناد موجود جز زمین های ملی بوده است یا خیر. 2- زمین هایی که کاربری موجود در آن ها دارای قدمتی باشد که نشان دهد قبل از قانون ملی کردن ملی کردن جنگلها احیا شده باشد. برای مثال اگر باغی مورد اختلاف است که درخت یا بنایی در آن وجود داشته باشد که کارشناسان تشخیص دهند مربوط به سالیان دور است پرونده به راحتی حل می شود. 3- زمین هایی که در مجاورت روستا و زمین های زراعی قرار می گیرد و جزو این اراظی باشد. 4- زمین هایی که آثاری از کشاورزی در گذشته در آن وجود داشته باشد. وجود آثار آبیاری و یا وجود کشت و انجام کار برای کشت.
برای مثال در یکی از پرونده هایی که طرفین آن سازمان منابع طبیعی و یک شخص حقیقی در استان فارس بود تشکیل شده بود، کارشناس دادگستری منابع طبیعی با بررسی زمین مورد اختلاف متوجه آثار سازه یک کومه قدیمی و جدول بندی هایی برای آبیاری در گذشته در داخل این زمین شد و دادگاه با توجه به گزارش کارشناس رای به تبرئه شخص حقیقی و خاتمه پرونده صادر کرد.
مورد آخر شکل زمین های مورد اختلاف است. برای مثال فرض کنید زمینی دارای شیب بسیار تندی باشد که امکان احیای آن در گذشته وجود نداشته است و یا زمینی را در نظر بگیرید که سنگلاخی بوده است و جز با استفاده از تکنولوژی امروزی نمی توانسته قابل کشت یا بهره برداری باشد. چنین مواردی قاعدتا ملی بودن زمین را به راحتی نشان می دهند.
ممکن است با توصیه های وزارت جهاد کشاورزی اقدام به واگذاری بخشی از زمین های ملی جهت احیا و ایجاد توسعه به بخش های مختلف شود. تعیین ارزش این زمین ها برای واگذاری و یا حتی اظهار نظر در خصوص عدم واگذاری نیز بر عهده کارشناس کشاورزی و منابع طبیعی است. چرا که ممکن است بخشی از اراضی ملی دارای گونه های گیاهی خاص باشند و یا ممکن است محلی باشد که آثار یک بنای تاریخی در آن وجود داشته باشد بنابراین نیازمند تعیین ارزش است.
صلاحیت های کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی
رشته ی کشاورزی و منابع طبیعی از رشته هایی پر متقاضی برای کسب درجه ی کارشناس رسمی دادگستری می باشد؛ از همین رو هر ساله دادگستری کل کشور آزمون کارشناس رسمی رشته کشاورزی و منابع طبیعی را برگزار می نماید.
برای شرکت در این آزمون باید فرد شرکت کننده علاوه بر داشتن مدرک کارشناسی مرتبط دارای مهارت ها و تجارب کافی نیز باشد که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.
از جمله صلاحیت های لازم برای شرکت در آزمون کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی داشتن توانایی تشخیص انواع زمین های زراعی از جمله زمین های بایر، دایر و موات، توانایی سنجش و ارزیابی انواع زمین های جنگلی و مراتع، توانایی محاسبه ی ارزش اصلی انواع زمین ها و باغات کشاورزی، و توانایی محاسبه ی میزان تولید و بهره وری زمین ها و باغات کشاورزی اشاره کرد.
صلاحیت های کارشناس رسمی دادگستری به این موارد محدود نشده و مواردی دیگری من جمله میزان محاسبه ی دقیق خسارات وارد شده به باغات، مراتع و جنگل ها، برآورد میزان رشد محصولات مختلف کشاورزی از جمله انواع میوه جات، صیفی جات و سبزیجات، تحلیل و سنجش تاسیسات کشاورزی مانند انواع ادوات و ماشین آلات کشاورزی، تعیین اجاره بها بر طبق ارزش زمین، امکانات طبیعی زمین و تکنولوژی های نوین کشاورزی اشاره کرد.
منابع آزمون کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی
از سوالات پرتکرار متقاضیان شرکت در آزمون کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی در خصوص منابع این آزمون می باشد. متاسفانه دادگستری برای این آزمون منبع مشخصی را ذکر نکرده است و در دفترچه ی راهنمای آزمون نیز در خصوص منبع آزمون جزوات دانشگاهی را ذکر کرده است. اما از آنجا که متقاضیان، فارغ التحصیل دانشگاه های مختلف می باشند، طبق نظر مشاوران بهترین منبع، مجموعه ی کامل سوالات این آزمون در طی سال های مختلف می باشد. مطالعه ی سوال های این آزمون در سال های مختلف کمک زیادی به تسلط داوطلب در حین جلسه ی آزمون می نماید. لازم به ذکر است که این آزمون به صورت تستی برگزار می شود.
شرح وظایف کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی
قبل از ذکر وظایف کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی لازم است عنوان شود که افرادی می توانند در آزمون این رشته شرکت نمایند که دارای حداقل مدرک کارشناسی در رشته های مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی در تمامی گرایش ها به جز صنایع چوب، مهندسی محیط زیست و مهندسی دامپروری باشند.
پس از قبولی در آزمون و پشت سر گذاشتن مراحل مصاحبه با موفقیت، فرد برای یک دوره ی کارآموزی معرفی شده و پس از گذراندن این دوره می تواند پروانه ی خود را دریافت و شروع به فعالیت نماید.
در طول سال افراد زیادی به دادگاه برای حق خواهی، شکایت و موارد دیگری به دادگاه مراجعه می نمایند. پرونده های تشکیل شده در دادگاه در اکثر مواقع نیاز به نظر کارشناسی دارند، در اینگونه موارد کارشناس رسمی دادگستری رشته مربوطه برای صدور حکم به کمک قاضی می آید. کارشناس رسمی دادگستری رشته کشاورزی و منابع طبیعی برای پرونده های کشاورزی، زراعت و منابع طبیعی نظر کارشناسی صادر می نماید. مثلا در مواردی که افراد به جنگل ها و مراتع طبیعی آسیب می رسانند و دولت یا افراد حقوقی یا حقیقی از آن ها شکایت کرده و در خواست طلب حق خود را دارند، این کارشناسان میزان خسارت وارد شده را تعیین نموده و دادگاه آن را از فرد خاطی دریافت می کند.
